Lehen mailako arreta, lehenegoa
“Lehen Mailako Arreta, lehenengoa” ia erabilerarik gabeko leloa da. Izan ere, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sail guztiak EAJk kudeatu ditu (Rafael Bengoaren aldia izan ezik, 2009tik 2012ra), eta lelo hori bete gabeko nahia izatea lortu dute. Murrizketa sistematikoen ondorioz, orain lehen mailako arreta osasun publikoaren ahizpa pobrea da, zalantzarik gabe. Proiektu pribatizatzaile hori duela 30 urte baino gehiago hasi zen lantzen Osasuna Zainduz programarekin, Azkuna sailburuaren garaian.
Lehen Mailako Arreta funtsezkoa da herritarren osasun-arreta ona izateko, baina haren egoera gero eta kritikoagoa da, Lehen Mailako Arreta salbatzeko eta indartzeko plataforma profesionalaren manifestuak jasotzen duen bezala. Manifestu honetan funtsezko arazoak zerrendatzen dira:
- Baliabiderik eza.
- Gaizki dimentsionatutako ekipoak, biztanleriaren beharrei eta eskaerei erantzuten ez dietenak.
- Sisteman sartzeko atea baino ez da.
- Ospitale-boterearen mende dago.
Lehen mailako arretaren finantzaketa, osasun-gastuaren ehunekoari dagokionez, oso urrun dago Osasunaren Mundu Erakundearen gomendioetatik. Ehuneko hori % 25ekoa izan beharko litzateke, eta 2020an Euskal Autonomia Erkidegoan % 14ra bakarrik iritsi zen.
Baina gastu hori are txikiagoa da Estatuko Autonomia Erkidegoen Barne Produktu Gordinarekin alderatuz gero.
Lehen Mailako Arretako Taldeek, batez ere Familia Medikuntzak eta Pediatriak, espezialisten defizita dute, eta kupo mediko bakoitzeko pazienteen kopuruak gora egiten jarraitzen du. Hori guztia larriagotuta dago, administrazio autonomikoek ez baitute beharrezko ikusi gobernu zentrala premiatzea BAME plaza gehiago dituzten Lehen Mailako Arretako espezialisten prestakuntza handitzeko. Horri gehitzen badiogu erretiro-kopuru handia dagoela datozen urteetan, badirudi etorkizuna ez dela batere lausengaria, ez aurreikuspenik ezagatik, eta ez dirudi logikoa denik, profesionalek eta sindikatuek urteak daramatzatelako Lehen Mailako Arretan espezialista gehiago eskatzen, edo zerbitzu publikoak pribatizatzeko eskuliburu-estrategia bat eskatzen, kasu honetan bezala.
Hori nahikoa ez balitz, gizartean izen ona galtzeko kanpaina bat egiten ari dira, eta kostatuko da kanpaina hori iraultzea. Kalitateko lehen mailako arreta karitateko lehen mailako arreta bihurtzen ari dira.
Juan Simoren blogeko grafiko honetan ikus daitekeenez, Arreta Espezializatuko (AES) (ospitalea) gastua handituz joan da Euskadin Lehen Mailako Atentzioko (APS) gastuari dagokionez.
Per capita (pc) gastuari dagokionez, Lehen Mailako Atentzioan (marra gorria) eta farmazia-gastuan (lerro laranja) beherakada izan da. Urdinean ospitale-gastua dago eta berdean osasun-gastu publikoa. Beltzez, Osasun Sistema Nazionalaren (SNS) batez bestekoa jasotzen da.
Bistakoa da ospitaleetako gastua sustatuz gero lehen mailako arretako inbertsioa murriztu egiten dela.
Zalantzarik gabe, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak hamarkadak daramatza ospitalezentrismoa bultzatzen eta profesionalen eta Osatzen-Familia eta Komunitateko Medikuntzako Euskal Elkartearen salaketei entzungor egiten. 2020ko maiatzean, Osatzen-ek hau zioen:
Ha pasado la hora de repetir que la AP está abandonada presupuestariamente y en recursos
Osatzen.
humanos, desprestigiada política y sanitariamente, y que sin haber llegado nunca a ser el eje del sistema llegó a convertirse en la base de la pirámide de un sistema sanitario centrado en el
medio hospitalario.
Osasun Sailean, ez Darponek, ez Murgak, ez Sagarduik ez dute horren berri izan, eta, dirudienez, ez dakite, eta are gutxiago, lehen mailako arreta ona ematea oso eraginkorra dela biztanleriaren kantitateari eta bizi-kalitateari dagokienez, farmakoen kontsumo txikiagoa eta kontsulta gutxiago ospitaleko larrialdi-zerbitzuei dagokienez.
Ikaragarria da ikustea nola Sagardui sailburuari ez zion dar-dar egin pultsuak, ezta ahotsak ere, irakurri zuenean onartu behar dela “aldaketa kultural” bat, osasun-laguntza publiko okerragoa dakarrena, hau halabeharrezko zigor jainkotiarra balitz bezala.
Ez dugu eskubideak galtzea onartzen.
Ez dugu nahi osasun publikoa karitatezkoa izatea.
Ez dugu nahi jendeak diru gehiago gastatu behar izatea osasun pribatua izateko, pribatuagatik ez baitu hobea izan behar, baina bai familia askorentzat hondamen ekonomikoaren mehatxu bihurtuko da.
Ez dugu nahi herritarrak pobretzea osasun-aseguru-etxeen, akziodunen eta zuzendarien emaitza-kontuak handitzeko, EAJko Osasun sailburu eta sailburuordeen nomina luzea baitago bertan (Azua, Inclan, Darpon, Ansotegui…).
Sarreraren goiburuko irudiaren kredituak. Self-Portrain Arrieta doktorearekin (irudiaren zati bat). Artista. Francisco Jose de Goya eta Lucientes. 1820 urtea. Minneapolis Institute of Art. Ikusi irudi osorako esteka honetan.
